SA Graan September 2017

58 / 124

September 2017
56
Hoe om die Afrika-mieliestamboorder
meer doeltreffend te beheer
Die Afrika-mieliestamboorder, Busseola fusca (Foto 1), is een
van die mees ekonomies-belangrike insekplae op mielies
in Afrika. Hierdie stamboorder kan tot ‘n 100% oesverlies
tot gevolg hê as infestasievlakke hoog is. Daar is daarom
‘n voortdurende soektog na hoe om hierdie plaag te beheer.
In Suid-Afrika maak ons gebruik van chemiese beheer of Bt-
tegnologie, wat die steunpilare van geïntegreerde plaagbeheer is.
Om enige insek te beheer, is dit belangrik om die gedrag van só
‘n insekplaag te verstaan sodat die beste beheerpraktyk gebruik
kan word.
Ken die plaag se biologie
Daar kom twee tot drie duidelik-afgebakende motvlugte per seisoen
in Suid-Afrika voor. Mielieplante word gewoonlik besmet deur óf
die eerste óf die tweede generasie – afhangend van die plantdatum.
Die wyfiemotte (Foto 2) lê eierpakkies agter die blaarskede (Foto 3).
Pas-uitgebroeide larwes is donkerbruin van kleur en word ligter
namate hulle ouer word. Pas nadat larwes uitgebroei het, migreer
hul opwaarts na die kelk waar hulle begin voed. Larwes bly in die
plantkelk vir ‘n lang tydperk voordat hulle in die stam inboor.
Hierdie larwes vreet sowat twee weke lank in die kelk voordat hul
uit die kelk afwaarts migreer om in die stam in te boor. Die duur
van die larwale stadium is ongeveer ses weke, waarna larwes papies
word. Die larwes verander in papies in die stam – wat sowat twee
weke kan duur.
Die laaste generasie se larwes word nie papies nie, maar oorwinter
in stoppelreste as larwes (Foto 4), wat die hoofbron van besmetting
vir die volgende seisoen is. Die oorwinterende larwes word papies
na die eerste lentereën, met temperatuurverhogings en met dag/
nag-lengtes wat verander.
Uit hierdie papies spruit dan die eerste motvlug van die daarop-
volgende seisoen voort.
Identifiseer skade vroegtydig
Pas nadat larwes uitgebroei het, migreer hul opwaarts na die kelk
waar hulle begin voed en veroorsaak skade wat as “venstertjies” op
die kelkblare vertoon (Foto 5).
Groter larwes vreet regdeur die kelkrol sodat kelkblare ‘n ry gate
vertoon wanneer hulle uitgroei. Dit staan bekend as “haelskade”.
Indien die groeipunt van die plant beskadig word, lei dit tot
“dooiehart”-simptome (Foto 6), waar die kelkrol afsterf en verbruin.
Wanneer die larwes die kelk verlaat, boor hulle in die stam in.
Larwes kan ook koppe aanval – wat lei tot direkte oesverlies en selfs
sekondêre patogeen-infeksies.
Vroeë waarskuwingstelsel
– feromoonvalletjies
Motvlugpatrone van die Afrika-mieliestamboorder kan gebruik
word as ‘n vroeë waarskuwingstelsel om te weet wanneer motte in
die veld teenwoordig is. Vir hierdie stelsel word daar gebruik ge-
maak van feromoonvalletjies (Foto 7).
Feromone is die reukstof wat wyfiemotte afskei om mannetjiemotte
tydens paring te lok. Motvlugte van die Afrika-mieliestamboorder
kan só gemonitor word om te voorspel wanneer dit moontlik nodig
sal wees om gebruik te maak van bespuitings.
Die afgelope twee seisoen het LNR-Graangewasse motvlugpatrone
bestudeer deur gebruik te maak van feromoonvalletjies. Hierdie
tipe data kan dan vergelyk word met data wat laas in die 1980's
versamel is.
Hieruit kan dan ‘n diens aan produsente gebied word om Afrika-
mieliestamboorder dwarsdeur die seisoen effektief te beheer.
Chemiese beheer
Die ekonomiese drumpelwaarde is wanneer die vlak van besmetting
die waarde van die verwagte opbrengsverlies en die koste van
chemiese beheer oorskry. Hierdie waarde word tans aanvaar as
10% plante kelkskadesimptome het.
As gevolg van groot variasie in opbrengspotensiaal oor seisoene
heen en tussen lokaliteite, is daar ‘n behoefte om die ekonomiese
drumpelwaarde te verfyn en soms aan te pas. Doeltreffende
tydsberekening vir toediening van insekdoders is van kardinale
belang.
Bespuitings moet vroegtydig geskied, terwyl larwes nog klein is
en insekdoders met benatters hierdie larfies in die kelk kan bereik.
Sodra die larwes in die stam of kop ingeboor het, sal chemiese
beheer se geslaagdheid drasties afneem.
Bt-tegnologie
Deur gebruik te maak van Bt-mielies kan die Afrika-mieliestamboor-
der ook effektief beheer word. Bt-mielies is geneties gemodifiseer
om die Bt-geen uit te druk en sodoende larwes te beheer sodra
daar aan die mielieplant gevreet word.
Suid-Afrika het twee generasies van Bt-mielies wat verskillende
Bt-gene uitdruk. Die eerste generasie Bt-mielie het weerstands-
probleme ervaar. Maak daarom seker van weerstandsprobleme in
‘n area voordat Bt-mielies geplant word.
Die tweede generasie Bt-mielie beheer egter weerstandbiedende
larwes en moet eerder geplant word indien weerstandsprobleme in
die omgewing bekend is.
Dit is ook van uiterste belang om nog steeds gebruik te maak van die
hoë dosis-toevlugsoord om weerstandsontwikkeling te voorkom.
Wanneer is die larfstadium kwesbaar?
Motte verkies mielieplante tussen die ouderdom van vier tot ses
weke na opkoms om hul eiers te lê. Dit beteken dat kelkskade sigbaar
sal wees indien daar infestasie is.
Onder hierdie omstandighede beteken dit dat die meeste larwes
volgroeid sal wees net na pluimverskyning en dat dit minimum skade
aan koppe sal aanrig.
Motte van die tweede generasie het gewoonlik nie die keuse van
plante van verskillende ouderdomme waarop hul hul eiers kan lê nie,
wat kan bydra tot ernstige skade aan koppe.
FOKUS
Geïntegreerde plaagbeheer Spesiale
DR ANNEMIE ERASMUS, LNR-Graangewasse, Potchefstroom