31 / 72
FOKUS
Geldsake en finansiële dienste
Spesiale
Tyd vir ‘n nuwe
besigheidsplan
E
k is nie ‘n landbou-ekonoom nie, maar ek weet dat die
basiese beginsels van alle besighede dieselfde is. Daarom
is dit vir my duidelik dat landbou ‘n nuwe besigheidsplan
nodig het.
Die wêreld bevind hom in die midde van ‘n nywerheidsrevolusie,
maar dié keer is daar ‘n verskil. Nywerheidsrevolusies van die ver-
lede was grootliks vervoerrevolusies. Mense is bymekaargebring
in groot fabrieke waar massaproduksie die doelwit was. Massage-
produseerde goedere is wêreldwyd versprei aan die verbruikers
– wat grootliks die werkers was wat deel was van die nuwe produk-
sierevolusie. Die miljoene werkers was terselfdertyd die miljoene
verbruikers.
Vandag is dit anders. Werkers van die verlede se werke was groot-
liks repeterend van aard. Ekonome het geteoretiseer oor spesiali-
sasie en produktiwiteitsverbetering wat daarmee gepaard gaan.
Maar vandag is dit anders. Vandag se nywerheidsrevolusie is ‘n
tegnologiese revolusie en nêrens is dit méér sigbaar as juis in
landbou nie.
Tipies ontwikkel ‘n ekonomie vanaf die “vuil” bedrywe, soos land-
bou en mynbou (primêre sektore), na die bedrywe wat sekondêr
waarde toevoeg – vervaardiging en uiteindelik tot die dienstebe-
dryf. Ryker lande se dienstebedrywe is groter as hulle primêre
sektore, terwyl die teenoorgestelde waar is in armer lande.
Waar trek Suid-Afrika op hierdie evolusionêre pad en is ons gereed
vir die veranderinge wat op pad is? Ek dink ons kan meer doen. Land-
bou is ‘n goeie voorbeeld daarvan.
‘n Hektaar grond van vandag is presies dieselfde as ‘n hektaar grond
van ‘n honderd jaar gelede. Tog word daar vandag veel meer op
dieselfde hektaar geproduseer as ‘n honderd jaar terug. Waarom?
Daar is slegs twee redes: Tegnologie en vaardighede. Die “ekstra”
produksie wat vandag op grond geproduseer word, het niks met
die grond self te doen nie, maar alles met die vaardighede en teg-
nologie wat met grond gepaard gaan.
Daarom het ons politieke leiers dit mis indien hulle dink dat grond
die sleutel tot rykdom is. Grond is totaal waardeloos sonder tegnolo-
giese insette en (bestuurs)vaardighede. Verder maak ons ower-
hede ook die fout om te dink dat miljoene werke “in landbou geskep”
gaan word – veral deur kleinboere te vestig.
Nêrens in die wêreld word plase kleiner nie en nêrens in die wêreld
word meer mense in “landbou” in diens geneem nie. Hoekom sal dit
hier werk?
Maar dit is nie net politici wat landbou misverstaan nie. Produsen-
te moet ook anders na landbou kyk. ‘n Plaas is niks anders as ‘n
produksie-eenheid nie en behoort soos enige ander produksie-
eenheid behandel te word.
Indien ‘n fabriek nie winsgewend bedryf kan word nie, word dit
verkoop of word die model aangepas totdat dit winsgewend raak.
Waarom raak ons produsente so emosioneel oor grond? Baie ander
bedrywe besit nie die eiendom vanwaar hulle bedryf word nie,
waarom moet landbou?
Die bedryf wat ons vandag “landbou” noem, gaan in die toekoms
in elk geval totaal anders lyk as vandag. Die tegnologiese revolusie
waarin die wêreld homself vandag bevind, word veral goed geïllu-
streer in landbou.
Tipies lyk die besigheidsplan van ‘n plaas so: Die grond behoort
aan een eienaar, hy is die werktuigkundige, personeelbestuurder en
rekenmeester – sonder hom kan die eenheid nie voortbestaan nie.
Elke jaar word geld by die bank geleen om die insetkoste te finan-
sier en elke jaar na die oes word die lening terugbetaal – of dalk nie.
In die toekoms gaan dit anders lyk. Landbou is reeds besig om te
migreer vanaf ‘n “vuil” bedryf na ‘n dienstebedryf. Groot maat-
skappye gaan in die toekoms grond besit en diegene wat ‘n lewe in
“landbou” wil maak, gaan dienste aan landboumaatskappye lewer
– gespesialiseerde dienste soos rekenmeesters, genetici, perso-
neelbestuurders en dies meer, want dit is waar die ware waarde-
toevoeging plaasvind, nie in die grond nie.
Dieselfde geld vir die wyse waarop landbou homself finansier.
In ander bedrywe word finansies al vir ‘n geruime tyd anders be-
nader. Besighede word genoteer en gebruik finansiële markte vir
finansiering – landbou kan nog baie by hulle leer.
Die veranderinge wat ons in landbou opmerk, is dieselfde as wat in
ander dele van die ekonomie plaasvind. Tegnologiese veranderinge
is besig om werkers se toekoms as werkers radikaal te verander. Of
jy nou in landbou werk of in enige ander vertakking in die ekonomie,
sonder die vaardighede wat nodig is vir ‘n tegnologies-gedrewe
ekonomie, gaan jy deel van die werkloses word.
Dit is daarom nodig dat ons politieke leiers ons probleme raaksien
vir wat dit is. Dit is nie die eienaarskap van grond wat armes en
werkloses deel van ‘n moderne ekonomie gaan maak nie, dit is hulle
vaardighede en toegang tot werksgeleenthede. Ons moet van grond
begin vergeet en eerder op vaardigheidsontwikkeling en ‘n guns-
tige arbeidsomgewing begin konsentreer.
Nietemin, landbou is stadig besig om homself te herontdek. Hierdie
“vuil” bedryf is besig om die sprong te maak na ‘n dienstebedryf
en die landbou van die toekoms gaan heeltemal anders lyk as die
landbou vandag. Politici en produsente moet dit besef.
29
May 2016
DAWIE ROODT,
hoofekonoom: Efficient Groep
Dawie Roodt