16 / 72
FOKUS
Geldsake en finansiële dienste
Spesiale
Mei 2016
14
Watter effek het die wisselkoers
op my boerdery?
A
lle besighede word deur die
mikro- en makro-omgewing beïn-
vloed en so ook alle boerdery-
ondernemings. Sommige aspekte
in hierdie omgewings kan bestuur word,
maar aan die meeste aspekte in die makro-
omgewing kan ‘n individu nie veel doen nie.
‘n Verandering in die wisselkoers is iets wat
alle besighede raak sonder dat ‘n individu
op sy eie iets aan die saak kan doen. ‘n Lae
werkersproduktiwiteit is een aspek wat die
besigheid beïnvloed, maar jy as bestuurder
kan hierdie aspek aanpak en aanspreek.
Suid-Afrikaanse graanprodusente is in die
gelukkige posisie om hul produkte in ‘n
vryemarkomgewing – wat in- en uitvoer
moontlik maak en waar pryse volgens vraag
en aanbod bepaal word – te produseer.
Ongelukkig word produsente direk deur ‘n
verandering in die wisselkoers geraak.
Beide die produksie-insetpryse en produk-
pryse word deur die wisselkoers geraak. Die
vryemark veroorsaak dat Suid-Afrikaanse
produsente met ander produsente wêreld-
wyd moet meeding. Net so word die wis-
selkoers ook deur die vryemark bepaal.
Die wisselkoers word gebruik om die
waarde van ‘n geldeenheid van ‘n spesifieke
land met dié van ‘n ander land te vergelyk.
Soos graanpryse, word die wisselkoers
hoofsaaklik deur vraag en aanbod gedryf.
Enige land se betalingsbalans is die hoof-
drywer wat die wisselkoers beïnvloed. As
meer produkte uitgevoer as ingevoer word,
of as die buitelanders groot beleggings in
die land maak, sal die wisselkoers versterk.
Dit beteken dat minder rande nodig is om
byvoorbeeld ‘n dollar te koop. Die teen-
oorgestelde geld ook: As die land meer
invoer as uitvoer en baie geld word uit die
land onttrek, sal die wisselkoers verswak
wat beteken dat meer rande nodig is om
een dollar te koop.
Vir ‘n graanprodusent is die verandering in
die wisselkoers ‘n belangrike saak en almal
word daardeur geraak. Die meerderheid
insette wat in die produksie van graan ge-
bruik word, word ingevoer en daarom sal
‘n verandering in die wisselkoers hierdie
pryse beïnvloed. Die wisselkoers is egter
net ‘n gedeelte van die prysverandering.
Heelwat ander faktore beïnvloed ook die
pryse van insette, soos internasionale vraag
en aanbod, die koste van energie en veral
die olieprys.
Produksie-insetmiddele
Die meeste bemestingstofpryse, maar ver-
naamlik stikstof, word direk deur veral die
olieprys beïnvloed. Sommige onkruiddo-
der- en plaagdoderpryse word ook tot ‘n
mindere of meerdere mate deur die prys
van olie beïnvloed, maar die pryse van ak-
tiewe bestanddele, internasionale vraag
en aanbod en die wisselkoers, is die hoof-
prysdrywers van hierdie bedrywe. Brand-
stofpryse is natuurlik direk afleibaar van die
internasionale olieprys en die wisselkoers.
Masjinerie en toerusting
Nuwe masjinerie en toerusting wat aan-
gekoop word, word in die meeste gevalle
van die buiteland af ingevoer. Hierdie ma-
sjiene se pryse word deur die produksie-
koste, vraag en aanbod en grootliks deur die
wisselkoers bepaal. Om hierdie masjiene in
stand te hou, word onderdele benodig en
die onderdele word ook hoofsaaklik inge-
voer. Die gevolg is dat die wisselkoers ‘n
reuse invloed op die herstel en onderhoud
van toerusting het.
Graanpryse
Wat ons graanpryse betref, is die wissel-
koers een van die hoofprysdrywers. Die
plaaslike vraag en aanbod van kommodi-
teite speel ‘n groot rol en daarom is dit
belangrik dat produsente ag moet slaan op
die vraag na kommoditeite, want dit kan in
die pryse weerspieël word.
Die verskil tussen uitvoer- en invoerpari-
teitspryse kan die verskil wees tussen wins
of verlies. Dit is ook ‘n uitdaging om die
verskil tussen die invoer- en uitvoerpryse
met effektiwiteit en doeltreffendheid te
produseer.
Ekonomiese modelle
Gegewe hierdie verandering, is dit moeilik
om te bereken watter effek net aan die ver-
andering van wisselkoerse toegeskryf kan
word. Met die hulp van sekere ekonomiese
modelle, is dit egter moontlik om die effek
van die verskillende veranderinge te meet.
Ten einde die effek te meet, word van aan-
names gebruik gemaak. Die eerste aanname
raak die produkpryse wat die boerdery se
inkomste direk raak.
Dit is so dat ons produkpryse deur die
wêreldmarkte bepaal word. Hier word die
effek van wêreldproduksie en wêreldvraag
gebruik om die pryse te bepaal. Om enige
voorspelling te kan maak, moet aanvaar
word dat die internasionale pryse nie gaan
verander nie. Verder moet aanvaar word dat
die plaaslike pryse halfpad tussen die in- en
uitvoerpryse is en bly. Op dié manier sal dit
net wisselkoersveranderinge wees wat die
pryse beïnvloed.
Wat insette betref, is dit algemene kennis
dat die prys van brandstof, bemesting-
stowwe en chemiese middels deur die
oliepryse, wisselkoerse en ander insette
geraak word. Daarby is daar nog steeds die
effek van wêreldvraag-en-aanbod.
Korrelasie tussen olieprys-
en prysveranderinge van
insette
Om voorspellings te maak, word die effek
van wêreldvraag-en-aanbod eers uitge-
laat en word aanvaar dat hierdie insette
se internasionale pryse deur net die olie-
prysveranderinge geraak sal word. Daar is
‘n korrelasietendens tussen die olieprys-
verandering en die prysveranderinge van
insette en daarom word aanvaar dat die
insette met dieselfde persentasie as die
olieprys sal verander.
Wat produksie-insette soos saad en her-
stelwerk betref, word aanvaar dat net die
wisselkoers hierdie pryse laat verander.
Hierbenewens word ook aanvaar dat die
vaste koste, behalwe lone en salarisse, net
met die inflasiesyfers verhoog word. Lone
en salarisse sal jaarliks met inflasie en ‘n
addisionele 2% verhoog word.
Om die effek van die wisselkoers alleen te
kan meet, vereis dat die prysstygingseffek
net tot wisselkoersverandering beperk
word. Hierdie prysstygings is in ‘n tipiese
plaasmodel vir die Oostelike Hoëveld in-
gevoeg waar die effek op die netto boer-
derywins oor tyd gemeet is. Laasgenoemde
model is saamgestel sodat al die verander-
likes opgeneem kan word.
PIETMAN BOTHA,
SA Graan/Grain
medewerker