123 / 132
Samestelling van produsentbeheerde
besighede:
Wenke en slaggate
I
n die artikel
Die belangrikheid van produsentbeheerde
besighede
wat in die Junie-uitgawe van
SA Graan/Grain
gepu
bliseer is, is lesers bekend gestel aan produsentbeheerde
besighede. Wat is dit? Hoe werk dit? Wat is die sterk punte van
so ‘n besigheid? Daar is ook gekyk na praktiese voorbeelde van
sulke besighede.
In hierdie uitgawe word groepvorming en die stappe met die
oog daarop om só ‘n besigheid te begin, verduidelik.
Die evolusie vanaf die “tradisionele” koöperasiemodel na pro
dusentbeheerde besighede het teen ‘n vinnige pas plaasgevind.
Produsentbeheerde besighede is
enige wetlike entiteit waar produ
sente nog steeds eienaarskap van
hul produk het, maar saamwerk
om meer bedingingsmag te hê
ten einde kostes te sny, kundig
heid te deel en beter pryse te kan
onderhandel. Hierdie tipe bena
dering laat produsente toe om in
die waardeketting te integreer son
der om eienaarskap van hul produk
te verloor.
Die stappe om só ‘n groep te vorm,
is soos volg:
Stap 1
Identifiseer ‘n behoefte wat aan
gespreek of geleentheid wat aan
gegryp kan word. Breek dit af in
watter tegnologie, kundigheid of fi
nansiering benodig gaan word.
Stap 2
Identifiseer lede wat ‘n suksesvolle bydrae kan maak. Kyk na wat
hulle kan bied. Hierdie lede hoef nie self te boer nie; dit kan ‘n
prokureur, landbou-ekonoom, grondkundige of voedingkundige
wees. Elkeen moet sy eie rol kan vervul en hierdie rolle moet duide-lik in die grondwet van die groep uiteengesit word.
Stap 3
Formuleer ‘n visie. Dit is ‘n langtermyndoelwit van waarom ‘n
groep gevorm moet word – wat bereik moet word en oor watter
tydperk. Dit is altyd beter om ‘n middeltermyn (drie tot vyf jaar)-visie
en langtermyn (vyf tot tien jaar)-visie te hê.
Stap 4
Besluit op ‘n regsentiteit. Dit kan ‘n maatskappy wees waar bo
genoemde lede ‘n direkteur kan wees wat aandele besit. Indien
die maatskappy finansiering benodig, kan elke direkteur of lid
in hul persoonlike hoedanigheid borg teken. Dit is belangrik dat
vasgestel word wat elke lid se bydrae kan wees sodat al die druk
nie net op een lid geplaas word nie.
Elke lid kan ook ‘n “lidmaatskapsfooi” betaal en dit terugkry wanneer
die besigheid winsgewend is.
Stap 5
Die finansies van só ‘n groep is altyd die belangrikste. Dit moet
deursigtig wees en ten alle tye opgedateer word. Dit is nie net
belangrik vir die lede nie, maar ook vir die bank sou finansiering
benodig word.
Finansiële instansies analiseer die projeksies en baseer
hul vlak van bekostigbaarheid daarop. Daarmee saam stel
hul ondersoek in na die jokkies – hul kundigheid en finansiële
posisies en die tipe sekuriteit
beskikbaar. Hoe meer inligting tot
hul beskikking is, hoe beter.
Stap 6
Daar moet reëls en regulasies
vir die groep uitgestip word.
Vergaderings moet formeel ge
hou word. Daar moet ‘n agenda
opgestel en uitgestuur word en ‘n
notule moet met elke vergadering
bygehou word.
Stemreg moet aan die lede gegee
word. Dit kan vasgestel word
volgens die volumes gelewer
deur elke lid of gelyke stemreg vir
elke lid.
Produsentbeheerde besighede
word nie altyd deur die suk
sesvolste, of hoogsgeleerde
produsent begin nie. Studies
het gevind dat dié produsente wat in die gemeenskap geken
word, wat integriteit het en entrepreneuries kan dink, die suk
sesvolste sal wees in die vorming van so ‘n besigheid. Hierdie
tipe eienskappe bring selfvertroue en positiwiteit in die ge
meenskap uit, wat dit makliker vir ander produsente maak om
“in te koop”.
Struikelblokke
Die volgende struikelblokke is in produsentbeheerde besighede
geïdentifiseer:
Wanneer ‘n groep nie hul lede in die groep intrek nie, is dit vir
insetverskaffers of kopers maklik om ‘n beter prys aan daardie
een of twee lede te gee en sodoende die groep op te breek.
Wanneer bestuur nie deursigtig is nie en lede begin twyfel in
hul geloofwaardigheid.
Die groep moet mekaar dra. Indien daar ‘n produsent is wat
sukkel met ‘n aspek van sy besigheid en dit het ‘n impak op die
groep, moet ‘n kundige ingekry word om daardie lid te help.
Wanneer sekere lede nie hul deel in die groep bring nie.
Lize Morris,
SA Graan/Grain
medewerker en ‘n meesterstudent aan die
Universiteit van die Vrystaat; artikel in samewerking met Graan SA geskryf
“
Produsentbeheerde
besighede is enige
wetlike entiteit
waar produsente nog
steeds eienaarskap
van hul produk
het, maar saamwerk
om meer bedingings-
mag te hê.
“
121
September 2018
Aktueel