6 / 116
4
d
ie afgelope tyd in die landboupolitieke omgewing
was glad nie aangenaam nie. Die intensiteit was hoog
en so ook die frekwensie van sake wat aandag vereis
het. Ons leiers is dun en oor groot oppervlaktes gesaai.
Party dae wonder ek of ons genoeg mense het om al die
gate toe te stop.
Dit voel soos in my kinderdae toe ons saam met my oupa water
gelei het en een van ons damwalle begin breek het: Soos jy die
een kant keer, loop dit by die ander kant uit en – om alles te kroon
– kom een van die honde en trap die hele spul plat – so met ’n lek
deur jou gesig.
Deur alles heen, is ons besig om opnuut te fokus en te dink aan ele
mente vir ’n nuwe landbouplan. Een saak waaroor daar opnuut besin
moet word, is: Wat kom eerste? Daar is soveel van ons wat transfor
masie sien as die eerste ding wat moet gebeur, dan is daar dié wat
werkskepping voorop wil stel. Tóg wil dit vir my lyk asof ekonomiese
groei die beginpunt van alles moet wees.
Transformasie ten alle koste sal die ekonomie benadeel en kan in
’n Zimbabwe-scenario eindig: ’n Getransformeerde niks-ekonomie.
Die kunsmatige skep van werksgeleenthede (veral in die staats
diens), wurg die ekonomie dood en is nie volhoubaar nie. Wanneer
die ekonomie gesond is, groei dit outomaties. Dit is net soos ’n
tiener. Jy hoef nie vir enige gesonde tiener toestemming te gee om
te groei nie, hulle doen dit oornag – heeltemal vanself.
Wanneer ons ekonomie groei, sal dit soveel makliker wees om vol
houbare transformasie te doen. Net só sal die mark dan vanself
volhoubare werksgeleenthede skep. Maar nog voor die groei begin,
moet daar beleggings wees en voor beleggings sal realiseer, moet
daar ’n positiewe beleggingsklimaat wees. Hierdie elemente is soos
’n gebou wat jy opsit. Ons kan nie die dak eerste opsit nie! Fondasies
kom eerste.
Waaruit behoort ’n nuwe landbouplan te bestaan? Ek sal eerstens by
die agterkant wil begin: Die detail van implementering – wie moet
wat wanneer doen en wie betaal daarvoor? Dan ook sommer hoe
gereeld ons dit gaan meet en waaraan ons elke element gaan meet.
Ons geskiedenis van talle en goeie planne sonder implementering
dwing my om dit te vra. Vir ander resultate as dit waaraan ons tans
gewoond is, moet ons anders te werk gaan. Meer van dieselfde is
net nie meer goed genoeg nie. Vir dié rede sal landbou ook hand in
eie boesem (en broeksak) moet steek.
Ons gaan mense en tyd moet toeken aan die implementering van
die plan en dit gaan ons geld kos. Dit is egter wat ek dink nodig is. Te
veel kere in die verlede het ons voor en agter die skerms help planne
skryf en dit dan net so aan die staat oorhandig om te implementeer.
As niks gebeur het nie, was ons eerste om te kritiseer. Dit is meer van
dieselfde! Hierdie keer gaan ons saam met die staat verantwoorde
likheid moet neem vir die implementering.
Hoe langer die onsekerheid oor ons beleidsomgewing voortduur,
hoe ongunstiger bly die beleggingsentiment. Produsente en besig
heidslui in die landbou sit en wag die tyd uit om te kyk waarheen die
hoender se eier gaan rol. As die hen behoorlik op die eier gaan sit en
dit troetel om uiteindelik uit te broei, sal die beleggings outomaties
kom. Maar as sy dit gaan los en dit net gaan aanhou rol en rol sal dit
op die vloer beland en is dit die einde van die drome oor ’n groei
ende landbousektor – en daarmee saam die nodige transformasie
en werkskepping.
Landbouplan:
Wat kom eerste?
Jannie de Villiers,
HUB/CEO
“
Daar is soveel van
ons wat transformasie
sien as die eerste
ding wat moet
gebeur, dan is daar
dié wat werkskepping
voorop wil stel.
“
standpunt
point of view
Graan SA
Oktober 2018