SA Graan Oktober 2015

110 / 112

108
Beste Grootneefou Neef, kan jou onthou hoe dit was om na ‘n ding uit te
sien? Soos om ‘n naglyn in die vlei uit te sit vir ‘n vet
baber. Daardie nag slaap jy min en voor eerste lig is jy
op om te gaan kyk of daar nie ietsie aan die lyn is nie. Met
die afstap van die beespaadjie vlei toe, kon jy van ver
af sien of die dobbertjie nog op sy plek lê en of die lyn
diepwater toe getrek is.
Nou kyk, so was dit ook met Jan Wilkens se groot stoeigeveg
destyds. Waar jy ook al gekom het, by die Poskantoor of die bank, die
koöperasie of die kerk, al die praatjies het begin met “Het jy gehoor,
Jan Wilkens is op pad!” Dit was hierdie groot ding wat aan die gebeur
was. Iets wat ‘n hele gemeenskap saamgesnoer het.
Dit het begin met skoolfondse wat net nie meer wou klop nie.
Pannekoekverkope op Vrydae en die jaarlikse basaar het nie meer
al die gate toegestop nie. Die skoolgetalle het begin afneem. Daar
was selfs ‘n gesukkel om die rugbyspannetjies vol te kry. Sommige
jongetjies moes twee wedstryde na mekaar speel – vir beide die
onder 11’s en die onder 13’s. Kaalpote op ‘n yskoue rugbyveld – met
die aansporing van ‘n skinkbord lemoene tydens rustyd!
Hoe dit ook al sy, die een aand het die hoof en skoolkomitee tot
laat gesit en planne maak hoe om die boeke te laat klop. ‘n Skool-
bus het ook net soveel genade in sy silinders...Dit is toe, in die
uur van benoudheid, dat iemand die voorstel gemaak het om
Jan Wilkens te laat kom.
Ou Neef, daardie tyd was Jan Wilkens naas die presidentswag
en Wolraad Woltemade, die ikoon in die land. Die onoorwinlike
wêreldkampioen, die volstruisskop-koning, die man wat nog geen
stryd in die kryt verloor het nie. ‘n Legende wat klem-in-die-kaak kon
uitdeel wanneer hy wou. Sterker as die hele Springbokspan en groter
as die koöperasiestoor.
Die volgende oggend is die nuus deur die skoolhoof gebreek
tydens ‘n spesiale “saalperiode”. Jan Wilkens was op pad. Dit het
‘n veldbrand van bespiegeling losgelaat – beter as enige bostele-
graaf. Dit was asof daar sommer helder oordag ‘n permanente
naglyn in die water gegooi is. ‘n Koors van afwagting het die hele
skool beetgepak.
In die maand of twee voor die groot geveg, het die droom gestalte
aangeneem met die ooms wat help bou het aan paviljoene. Sulke
staal-stellasies met planke op. Een paviljoen elk vir die oos, die
wes, die noord en die suid. Die grootste beroering was toe die kryt
uiteindelik staangemaak is, met sulke seilkussings in die hoeke en
‘n plankvloer. Die toue rondom die kryt sou later gespan word. Ou
Neef, ek kan nie onthou of daar ‘n fakkelloop of ‘n lenteloop was
nie – maar almal was daar. Jy kan maar sê, dit was ná Republiek-
wording die grootste oomblik wat die dorpie nog beleef het. Booker,
die spietkop, het later opgegee en eenkant onder ‘n boom parkeer
om alles van ‘n veilige afstand af te beskou.
Die susters van die gemeente het alles wat gebak kon word, ver-
koop. Die broers het sosaties gebraai. Die sitplekke was lankal
uitverkoop, maar staanplek was daar nog volop. Dit was immers
die Vrystaat met vlaktes alkant toe. Die dorp was vodde van opwin-
ding en reg vir aksie.
En toe die son mooi gesak het, het die hoof die skoolklok gelui.
Dit kon nie bedoel wees as stilte vir die afsetter nie, want toe
Jan Wilkens die paadjie afstap op pad kryt toe, het daar pandemo-
nium losgebars. Onder die gemeente se susters ook. Jan Wilkens
het ‘n kleinerige broekie en baie borshare aangehad. Oor sy skouer
het ‘n breë belt gehang met sulke koperplate op, van al die manne
wie se nersderms hy al uitgedruk het. Ek kan nie mooi onthou teen
wie Jan Wilkens die aand gestoei het nie. Ek kan net onthou dat toe
Jan Wilkens die arme drommel met ‘n volstruisskop teen die bors
tref, die ou op die krytvloer geval het dat die planke so dril.
Ek weet ook nie of die twee mekaar later met opset begin misskop
het nie, maar ‘n mis was so goed soos ‘n raak. Die resultaat was dat
daar skouspelagtig agtertoe gesteier is, met sulke roeibewegings
in die lug net om te wys hoe woes dit is! Jan Wilkens het egter sy
opponent meedoënloos gevolg en toe die ou soos ‘n sak patats op
die krytvloer val, hom met 'n kopklem omsingel. Twee valle teen een,
Jan Wilkens was vernietigend.
Ou Neef, vanaand sit ek sommer so en dink terwyl die son in die
weste sak. Jy kort eintlik twee dinge om iets te laat gebeur. ‘n Droom
en ‘n gemeenskap wat bereid is om hande te vat. Dan is enigiets
moontlik. Jy kan selfs vir Jan Wilkens laat kom.
Ou Neef, ons kort nou ‘n skoolkomitee met ‘n droom. Hier is baie
goed in ons ou landjie om reg te maak. Van randsake tot grondsake
kort nuwe planne. Weet iemand waar Jan Wilkens is?
Groete op die Oosgrens!
Kleinneef
E-POSSE
aan Groot neef
Jan Wilkens kom
Lesers is welkom om ‘n e-pos aan Kleinneef te stuur by .
Oktober 2015