62 / 84
Junie 2017
60
Plantluise en virusoordrag op koring:
Waarna om te kyk
D
ie woord “virus” word as ‘n swaard of ‘n vloekwoord beskou
– nie net in menslike terme nie, maar des te meer in terme
van landbougewasse. Dit is hoofsaaklik weens die feit dat
wanneer plante met ‘n virus besmet is, daar niks aan die
saak gedoen kan word nie.
Baie is al geskryf oor die gars geel dwergvirus (
barley yellow
dwarf virus
of BYDV), maar steeds bly dit ‘n probleem by koring
– veral in besproeiingsgebiede. Dit kom wêreldwyd op kleingrane
soos gars, koring en hawer voor. Mielies en talle grasse kan ook as
gashere dien, hoewel hulle meestal nie tekens of simptome toon nie.
Die intensiteit van die probleem op landbougewasse wissel egter
jaarliks van streek tot streek.
Net plantluise kan gars geel
dwergvirus oordra
Een van die redes vir die verskil in intensiteit van voorkoms is die
feit dat die gars geel dwergvirus slegs deur plantluise oorgedra
kan word. Waarom? Omdat die gars geel dwergvirus net in die
vaatbondels (floeëm) van grasse voorkom en dit is presies waar
plantluise voed (
Figuur 1
).
Die viruspartikels word saam met die plantsappe ingeneem en be-
weeg na die agterste gedeelte van die dermkanaal. Hier beweeg dit
deur die dermwand na die bloedholte. Die viruspartikels bly in die
bloedholte, maar hulle vermeerder nie vanself in die plantluis nie.
Uit die bloedholte beweeg hulle dan weer in die speekselklier en
met die speeksel terug na die vaatbondel van die plant. Die teen-
woordigheid van plantluise bepaal daarom die voorkoms van die
virussiektes in plante.
Tekens en simptome
Die gars geel dwergvirus veroorsaak vergeling van blare vanaf
die blaarpunte, verdwerging van plante en beperk ook stoelvermoë
en graanvulling (
Foto 1
).
Ernstige besmetting veroorsaak dat graanplante verkort en hier-
die plante kan minder are vorm, maar in die meeste gevalle het
geïnfekteerde plante kleiner are met slegs verkrimpte korrels
(
Foto 2a
en
Foto 2b
).
Hierdie are vertoon maer en regopstaande asook effens swart
van kleur wanneer sekondêre swamgroei op die are voorkom. Die
simptome kom gewoonlik in kolle in die lande voor (
Foto 3
). Die
vergeling is meer sigbaar op ouer blare en dit wil voorkom of hier-
die kolle vinniger ryp word as die res van die land.
Plantluise betrokke
Veral drie koringluise kan op koring onder besproeiing aangetref
word: Die hawerluis (
Rhopalosiphum padi
), graanroosluis (
Me-
topolophium dirhodum
) en bruinaarluis (
Sitobion avenae
) (
Foto 4a
tot
Foto 4c
).
Hawerluise kom vroeg in die groeiseisoen voor en hulle is bekend
daarvoor dat hul uiters effektiewe oordraers is van die gars geel
dwergvirus. Die ander twee plantluise besmet die koring gewoonlik
rondom vlagblaarstadium en is minder effektief in hul oordrag. Die
drie luise kom gewoonlik saam op die koring voor, maar hulle rig
nie noemenswaardige voedingskade aan nie. Hul plaagstatus word
belangrik wanneer virusoordrag ter sprake is.
Wat moet ek (die produsent) doen
om dit te keer?
Die beste manier om te verhoed dat jou plante met ‘n virus be-
smet raak, is deur te keer dat plantluise effektiewe voedingsperiodes
op die plante kan deurbring.
Oordrag van ‘n virus kan binne ongeveer vier tot ses ure se voeding
plaasvind. Virusoordrag vroeg in die seisoen is baie meer skadelik
omdat ‘n groter gedeelte van die plantontwikkeling beïnvloed word.
Wanneer oordrag vroeg plaasvind, kan dit 30% tot 40% opbrengs-
verliese tot gevolg hê, terwyl dit na vlagblaarstadium verminder na
ongeveer 2% tot 5% verliese. Ons beskou daarom die eerste tien
weke na opkoms as ‘n redelike kritiese periode waarin virusoordrag
gekeer moet word.
OP PLAASVLAK
Plantluise / Oordrag / Gars geel dwergvirus
Geïntegreerde plaagbeheer
DR GODDY PRINSLOO,
LNR-Kleingraan, Bethlehem
Figuur 1: Beweging van viruspartikels deur ‘n plantluis.
Aangepas uit: Raccah, B en Fereres, A (March 2009).
Plant virus transmission by insects
. In:
Encyclopedia of
Life Sciences
(ELS). John Wiley & Sons, Ltd: Chichester.
1: Verdwergde plante met geel simptome.