SA Graan Junie 2016

62 / 64

60
Beste Grootneefom te ruil is mos in ons bloed. Dit kom van die voorgeslagte
af. Twee guldens vir tien tulpe. Of een swyn vir tien
mudsakke gars. Wat van ‘n passaat met ‘n skuit oor die
Engelse kanaal vir sewe balies vars gebroude lager?
Só het ons voorgeslagte, naas die wynbedryf, ook die
ruilbedryf na ons Suidland verskeep.
Jan van Riebeeck en sy span kolonialiste het egter gou geleer dat
ruilery nie altyd so eenvoudig was nie. Hy was skaars aan wal, toe
sy paar merino’s deur die strandlopers geruil is vir zilch. Toe ou
Jan sy oë uitvee, was die troppie skaap skoonveld, die Helderberg
oor! Nou-ja, in vandag se dae is “om te ruil” nog net so ‘n groot
ding. Soms het jy egter nie ‘n keuse van wat jy wil ruil nie. Die
transaksie is dan redelik eensydig – soos ‘n handvol tolmunte vir ‘n
pad vol gate. Net die tollenaar voel tevrede.
Een van die beste ruiltransaksies wat ek in die Volk se blad raakge-
lees het, was min of meer die volgende: “Een tweemantent te ruil
vir ‘n carry cot”. Jy kan maar sê die paartjie was besig om hul op te
werk in die lewe.
‘n Ruiltransaksie wat gesorg vir ‘n huismoles, was toe ek die
volgende in die plaaslike Skreebek-koerantjie geadverteer het: “Een
bakkiekappie vir ‘n bottel Klipdrift Premium” – met Vroulief se tele-
foonnommer daarby. Nodeloos om te sê, het die manne tou gestaan
om dié transaksie deur te voer. Die resultaat was drievoudig: Die
eerste, ‘n wit kol op die grasperk waar die kappie twee jaar lank ‘n
skadu gegooi het. Die tweede, ‘n bottel brandewyn op die stoeptafel
– vol in die middagson. En die derde resultaat, ‘n hele week se buffet
met ‘n koue boud en ‘n warm tong van Vroulief. My ore tuit nou nog.
Ou Neef, maar die grootste ruiltransaksie ooit het in die vroeë jare
tagtig plaasgevind. Die agtergrond van dié meesterskuif, moet
darem ook verstaan word teen die politiek en stryd van die tyd.
Niemand wou eintlik destyds met die Republiek besigheid doen nie.
Boonop was die grensoorlog tot diep in Angola in volle swang.
Op daardie front het die Sowjetunie se raadgewers
en ander magte, plek-plek met die ou Suid-Afrikaanse
Weermag gebots. En Roemenië was tegnies gesproke
deel van die Oosbloklande, maar met hul eie moei-
likheid, omdat hul nie mielies op die wêreldmark kon
kry om een miljoen varke (húlle stapelvoedsel) te voer nie.
Tussen die doolhof van konflik deur het ‘n paar manne
die visie gehad om mielies uit die Republiek aan die
Roemeense owerhede aan te bied. Kan jy jouself indink
watter moed dit moes vat om ‘n tog na Boedapest aan
te durf en deur taal- en kultuurgrense te breek om só
‘n transaksie te gaan toets? Een van die oudstryders vertel
dat toe hul op Boedapest land, daar oral gewapende
soldate ontplooi was, maar dat die groepie Suid-Afrikaners
gul ontvang is en met spoed óm die doeane gelei is – as
eregaste in hierdie vreemde land.
Na die groot mielie-oes van 1981, was daar ‘n reuse surplus in die
Republiek. Op die ruiltafel in Boedapest was wapens of ureum uit
Roemenië. Twee vreemde volke, maar met gemeenskaplike be-
hoeftes om ‘n kloof te oorbrug. Die transaksie is amper verongeluk
deur ‘n ontydige Sondagkoerant met ‘n hoofopskrif dat ‘n span
produsente uit Suid-Afrika met “kommuniste” besigheid wil doen.
Gegewe die grensoorlog wat toe in volle swang was, het die berig
baie druk op die voorgenome ruiltransaksie geplaas.
Die knoop vir die grootste landbouruiltransaksie ooit is uiteindelik
in Murten, Switserland, deurgehaak. En nie sommer so van instap
en hande skud nie. Eers na ‘n week van heen-en-weer-armdruk
tot in die laat nagte, kon al die ruilsakkies uiteindelik één vir één
toegeknoop word. Die finale ooreenkoms het dit moontlik gemaak
dat vragte vol mielies en ureum oor die diep water na die oor-
eengekome hawens verskeep is. In totaal 204 880 ton geelmielies
vir 208 000 ton ureum!
Vir die Suid-Afrikaanse span was die ruiltransaksie die spreek-
woordelike twee vlieë met een klap, want hoër mieliepryse was
moontlik nadat die surplus weggewerk is, met laer bemestingspryse
vir plaaslike produsente. Ja, 007 en sy trawante kan maar in die
Vrystaat kom leer hoe. Hoede af vir die span oudstryders wat in
toeka se dae die onmoontlike reggekry het!
Ou Neef, iets om te onthou as julle weer deur Bothaville ry. Wanneer
jy die teken van die Von Abo-gebou in die hoofstraat sien, stop en
stap in. Jy sal die unieke geleentheid hê om die hand van ‘n legende
te skud en net vir ‘n oomblik in die skadu van ‘n reus te staan. En
dan kan jy weer die pad huis toe vat en die manne gedenk wat die
pad vir vandag se mielieboere oopgebreek het.
Groete op die Oosgrens!
Kleinneef
E-POSSE
aan Groot neef
In die skadu van ‘n reus
Lesers is welkom om ‘n e-pos aan Kleinneef te stuur by .
Junie 2016