16 / 116
Oktober 2017
14
Praktiese wenke vir jou spilpunt
A
s gevolg van die hoë oprigtingskoste van spilpunte, is
optimale hantering noodsaaklik om te verseker dat mak-
simum opbrengs uit die oeste verkry word om die koste
aangegaan, te verhaal. Dit verseker ook dat daar nie on-
nodig skade aan die masjien aangerig word nie en onderhoudskoste
laag gehou word. Elektrisiteit en water is die grootste lopende
uitgawes vir ‘n besproeiingsprodusent.
Skedulering en gewasse
Besproeiingskedulering vir ‘n spilpunt verskil basies nie van die
skedulering vir ander stelsels nie. Omdat dit egter so eenvoudig is
om ligte besproeiing met ‘n spilpunt toe te dien, bestaan die gevaar te
dikwels dat te lig besproei word en dat besproeiingsdoeltreffendheid
in die proses ingeboet word.
Tydens en na elke besproeiing gaan daar ‘n sekere hoeveelheid
water verlore deur:
Verdamping tussen die spuit en die grond;
onderskepping deur die blaredak; en
direkte verdamping uit die bogrond onmiddellik na besproeiing.
Laasgenoemde twee vorms van verliese moet gesien word as ‘n
vaste aantal millimeters per besproeiing, ongeag wat die totale
toediening was. As die verliese geneem word op 5 mm per
besproeiing en daar is slegs 7 mm toegedien, is dit duidelik dat slegs
2 mm daarvan tot die grondvogstatus bydra.
Indien die toediening egter 20 mm sou wees, sou 15 mm effektief
in die grond beland het. Poog dus om die toedienings binne perke,
maar so swaar as moontlik te maak voordat water sal begin afloop.
Binne perke beteken in die geval dat die interval tussen besproeiings
nie so lank moet wees dat vogstremming tussen besproeiings
voorkom nie, dat besproeiings nie so swaar moet wees dat dit
infiltrasievermoë van die grond oorskry nie en ook nie dat meer
vog as die vogtekort toegedien word nie.
As te swaar besproei word, loog waardevolle voedingselemente uit
die wortelsone en is dit verlore vir die gewas.
Die duimreël is om die gewas se weeklikse besproeiingsbehoefte
in een besproeiing te gee totdat die weeklikse besproeiingsbehoefte
meer word as wat die grond kan stoor. Daarna kan oorgeskakel
word na drie besproeiings elke twee weke en later na twee
besproeiings per week.
Waar die tempo van waterlewering ‘n probleem kan word, word aan-
beveel dat die volle sirkel nie onder een gewas geplant word nie,
maar dat ‘n halwe sirkel elk van twee gewasse geplant word,
waarvan die periode van spitsverbruik verskil. In die geval van
‘n aantal gewasse, is dit nie genoeg om dieselfde gewas op twee
verkillende plantdatums te plant nie, omdat die laatgeplante deel
die vroeggeplante deel inhaal, wat veroorsaak dat hul spitsperiodes
in elk geval oorvleuel.
Aangesien verdampingsverliese normaalweg in die dag hoër is
as in die nag, is dit wenslik om besproeiing só te reël dat die deel
wat tydens die vorige siklus in die dag besproei is, by die volgende
siklus in die nag besproei word. Indien water onvoorsiens verminder,
kan oorweeg word om een deel van die sirkel te ignoreer en liewer
te probeer om ‘n vol oes op die res van die sirkel te verkry. Dit is
meer sinvol as om geen oes op die volle sirkel te verkry nie.
Indien die water beperk raak, probeer produsente dikwels om die
hele sirkel met ligte besproeiings te lawe en soos reeds genoem,
is té ligte besproeiing oneffektief. Dit sal beter wees om swaarder
besproeiings op ‘n deel van die sirkel te gee.
In koeler dele, waar dit nie moontlik is om twee oeste per jaar
van dieselfde grond af te haal nie en grond nie beperkend is nie, kan
oorweeg word om twee sirkels met dieselfde spilpunt te besproei.
Sodra die een gewas fisiologies ryp is en dit derhalwe nie meer
water nodig het nie, kan die spilpunt na die volgende sirkel ver-
skuif word om die ander gewas te vestig. Let daarop dat nie alle
spilpunte gesleep kan word nie.
Die gebruik van grondvogmeters en reënmeters kan nie sterk
genoeg beklemtoon word nie. Hoe anders kan ‘n mens weet dat jy
doeltreffend besproei as jy nie meet nie?
Grond
Swaarder gronde bevat dikwels genoeg swelklei om toe te swel
sodra dit nat word. Dit beteken dat die grond se vermoë om water in
te neem as dit nat word, afneem. By lae leweringstelsels en kleiner
sirkels is dit op die meeste gronde nie ‘n probleem nie. Veral by
groter spilpunte waar die leweringstempo op die buiterand van die
sirkel betreklik hoog kan wees, kan dit ‘n wesenlike uitdaging raak,
deurdat die grond nie die water kan absorbeer nie en die water
daarom afloop.
Die probleem kom meer gereeld voor by gronde met ‘n hoë
klei-inhoud en skuins hellings, asook gronde waarvan die katioonver-
houdings versteur is, byvoorbeeld hoë natrium- of magnesium-
inhoud.
Moenie ‘n té groot spilpunt opsit wanneer jy op swaarder pro-
bleemgronde wil besproei nie. Hoe groter die spilpunt, hoe hoër
is die neerslagtempo op die buiterand. Die probleem kan ook
aangespreek word deur die benattingsbandwydte van die spilpunt
te vergroot. Hierdie oplossings is egter slegs moontlik voordat
die spilpunt aangekoop word, aangesien veranderings aan ‘n
bestaande stelsel selde moontlik is.
Wanneer afloopprobleme met ‘n bestaande spilpunt ondervind
word, moet dit deur middel van bestuur opgelos word en die
volgende word voorgestel:
Probeer soveel moontlik organiese materiaal op die grond behou
om infiltrasie te verbeter.
Dien gips op die oppervlakte toe om die struktuur te ver-
beter indien die grond heelwat natrium bevat. Stel ook ka-
tioonverhoudings reg voor plant.
Bring die neerslag per toediening af deur die spilpunt vinniger
te laat loop. Dit sal ‘n bydrae lewer deurdat die spilpunt verby
is voordat die grond toegeswel is. Wees bedag op té ligte,
oneffektiewe toedienings.
In die geval van rygewasse, skoffel die gewas solank dit nog
klein genoeg is om meganiese skade te beperk en die grondkors
te breek (sogenaamde
wet rip
).
Probeer dit vermy om nat grond weer te besproei byvoorbeeld
deur ‘n spilpunt wat net ‘n halfsirkel besproei, onmiddellik
in trurat te skakel en weer te besproei. Vermy aanhoudende
FOKUS
Besproeiing
Spesiale
SAKKIE KOSTER,
agronoom, Pioneer HiBred
en
PIETMAN BOTHA,
SA Graan/Grain
medewerker